Tlen jest pierwiastkiem zajmującym pierwsze miejsce pod względem rozpowszechnienia w zewnętrznych strefach ziemi – w atmosferze w stanie wolnym stanowi ponad 23% (ok. 21% obj.) powietrza. Jest to bezbarwny gaz bez smaku i zapachu, niepalny ale podtrzymujący palenie innych substancji. Jest otrzymywany przez destylację ciekłego powietrza lub elektrolizę wody – najważniejszego związku tlenu. Tlen jest niezbędny do życia organizmów których metabolizm opiera się na wykorzystaniu tego pierwiastka. Do organizmu człowieka jest transportowany za pomocą układu oddechowego, a następnie transportowany do tkanek drogą krwi. W lecznictwie tlen stosowany jest wziewnie w stężeniach od 21% do 100%. Celem tlenoterapii jest utrzymanie prawidłowego ciśnienia tlenu w tkankach.
Wskazania:
Ostra lub chroniczna hipoksja wywołana nagłą niewydolnością płuc, mięśnia sercowego, zatorem płucnym, anemią, zatruciem tlenkiem węgla (CO), oraz wszelkie schorzenia układu oddechowego przebiegające z uszkodzeniem pęcherzyków płucnych. Podczas znieczulenia ogólnego tlen podawany jest w odpowiednich mieszaninach gazów.
Przeciwwskazania:
Hipoksja histotoksyczna. Należy zachować ostrożność w jego dozowaniu tlenu przy stężeniach powyżej 60% u dorosłych i powyżej 40% u noworodków (np. stężenie w inkubatorze u wcześniaków nie powinno być wyższe od tej wartości).
Działania niepożądane:
Podawany zbyt długo i w zbyt dużych stężeniach u noworodków może spowodować retinopatię wcześniaczą i dysplazję oskrzelowo-płucną. Ponadto mogą wystąpić: obrzęk płuc, zapalenie oskrzeli i tchawicy, ból zamostkowy, bóle stawów, utrata łaknienia, nudności, wymioty, zmniejszenie pola widzenia, przeczulice, zmiany psychiczne. Zatrucie tlenem (efekt Paula Berta) pojawia się podczas stosowania tlenu w stężeniach wyższych od 70%. W przypadku zaobserwowania wystąpienia objawów niepożądanych wywołanych tlenem, należy zmniejszyć stężenie podawanego tlenu lub przerwać tlenoterapię.
Interakcje:
Nasila działania niepożądane bleomycyny (zwłóknienie tkanki płucnej) podczas długotrwałego leczenia z użyciem wyższych stężeń tlenu.
Dawkowanie:
Tlen podawany jest w sposób ciągły, w zależności od wskazań kontrolnych badań gazometrycznych. Jeżeli nie występuje depresja oddychania, a prężność CO2 wynosi ponad 6,6 kPa, tlen podaje się w stężeniu 25% i stopniowo zwiększa się tę wartość.
Preparaty:
– Tlen Medyczny – butle stalowe i zbiorniki kriogeniczne; butle poj. 10 l, 20 l, 40 l i 50 l. zawierające nie mniej niż 99% obj. tlenu.